Okul Öncesi Yaş Grubunda Duygu Düzenlemesi Becerileri

Hem biz yetişkinler hem de çocuklar gün içinde bazı zorluklarla ya da problemlerle karşılaşabiliyoruz. Biz yetişkinler yaşadığımız problemlerle baş ederken duygumuzu ve davranışımızı düzenleyebilme konusunda daha otokontrollü olabilirken çocuklar ise bu konuda çevrelerindeki yetişkinler tarafından desteklenmeye ihtiyaç duyabilirler.

Rehberlik birimi olarak, sizlerle yaptığımız rehberlik görüşmelerinde çocukların duygularını düzenleyebilme konusunda onlara nasıl destek olacağınızla ilgili aklınızdaki sorulara ışık tutabilecek bir yazı hazırlamak istedik.

Duygu, en genel tanımı ile insanların olaylara ya da durumlara verdiği tepkidir. Duygu düzenlemesi ise, sahip olduğumuz duyguları bir olay karşısında nasıl dışa vurduğumuzdur.

Bir bebek dünyaya geldiği ilk günlerde acıktığında, rahatsız olduğunda ya da sadece ilgi beklediği için ağlaması yardım aramak içindir ve aradığı bu yardım ona sağlandığında duygularına bir anlam yükleyerek nasıl sakinleşmesi gerektiği konusunda ön fikri gelişmeye başlar. Bu dönemde bebeklerin zorlayıcı duygularına bir anlam verebilmesi ve sakinleşebilmesi için birincil derecede bakım veren kişinin bebeğe yardım etmesi gerekir. Bakım veren kişinin bebeğin ihtiyaçlarını doğru, uygun, tutarlı ve şefkatli bir şekilde karşılaması ile bebekler sakinleşir ve duygusal ihtiyaçlarının karşılanması ile ilgili bir farkındalık geliştirmeye başlar. Konu ile ilgili bilimsel araştırmalara bakıldığında, bu alanda yeterince yetişkin desteği alan bebeklerin ileriki yaşlarında duygularını daha sağlıklı şekilde düzenleyebildikleri ve yönetebildikleri görülmektedir.

İki ve üç yaş itibariyle çocukların daha fazla sosyal hayatın içinde olmaları sebebi ile çocuk hem kendi duygularını hem de başkalarının duygularını yavaş yavaş anlayabilmekte ve kendi duygularını daha bilinçli olarak sergilemeye başlayabilmektedir. Bununla birlikte okul öncesi yaş grubunda çocukların duygularını tam anlamıyla kontrol edebilme becerilerinin tamamen gelişmediğini unutmamak gerekir. Bu bağlamda çocuklar, duygularını anlayabilecekleri ve hissettikleri duygular karşısında kendilerini koşulsuz kabul edebilecek bakım veren kişilere ihtiyaç duyarlar.



Ebeveyn olarak sizler çocuklarınızın duygularına anlam yükleyebilmeleri ve düzenleyebilmeleri için nasıl destek verebilirsiniz?

• Öncelikle çocukların iyi birer gözlemci olduklarını unutulmamalıdır. Çocuklar duygularını nasıl yöneteceklerini tam anlamıyla bilemedikleri için ebeveynlerinin olaylar karşısında verdikleri tepkileri gözleyip, kendi duygularını nasıl yönetebilecekleri ile ilgili model alırlar bu nedenle sizlerin olaylar karşısında kendi duygularınızın farkında olmanız ve sağlıklı yönetebilmeniz çocuklarınız için doğru bir model olacaktır.
  
• Çocukların yaşadığı her duygunun kabul edilebilir olduğu hissettirilmelidir. Çocuğunuza bütün duyguların normal olduğunu fakat bazı duyguların rahatsız edici olduğunu açıklayabilirsiniz. ‘Bunda üzülecek/kızacak ne var? Neden öfkeleniyorsun? Bu konuda sinirlenmemelisin.’ gibi eleştirel cümleler kullanmak yerine duygularının anlaşıldığını hissedecek şekilde kapsandıkları hissettirilmeli, yaşadığı duyguyu anlatması, ifade etmesi konusunda cesaretlendirici olunmalıdır.
  
• Sürece Oyunu dahil edin. Çocuklar duygularını düzenlerken de oyunu, araç olarak kullanırlar. Bu noktada çocuklarınıza yardımcı olacağını düşündüğüm birkaç oyun önerisinde bulunmak isterim.
  
  
  • Hareket Zamanı: Sevinç, mutluluk, gibi olumlu duyguların her birini temsil edecek hareketler belirlenir. Aile olarak oynayabileceğiniz bu oyunda sevdiğiniz bir müzik açılır. Örneğin üç kişilik bir oyuncu sayısı varsa, iki oyuncu dans eder ve bir kişi istediği bir anda müziği durdurarak bir duygu adı söyler. Dans eden kişiler söylenen duyguya özel duygusunu temsil eden hareketi sergiler.
  • Öfke Balonları: Çocuğun öfkelendiği ya da sinirlendiği bir durumu dinledikten sonra, ona öfke kovucu bir oyun oynama konusunda teklifte bulunabilirsiniz. Aile bireyi çocuğun balon çıkaran oyuncağını üfleyerek baloncuk oluşturmasını ister. Baloncukların her birinin de onu öfkelendiren ya da sinirlendiren şeyler olarak hayal etmesini ve balonları patlatmasını isteyerek öfkesi ile baş edebilmesi konusunda destekleyebilirsiniz.

Özetle; duygu düzenleme becerileri, çocukluğun erken dönemlerinde kazanılmaya başlamaktadır. Burada önemli olan nokta, çocuğun duygusunu önemsemek ve duygusunu nasıl sağlıklı yönetebilmesi gerektiği ile ilgili kendisine rehberlik edilmesinin sağlanmasıdır. Bu noktada hissettiğimiz duyguyu yok sayamayız fakat duygumuzu nasıl doğru yönetmeye çalışacağımızı yaşayarak ve deneyimleyerek öğrenebiliriz.

Sevgilerimle,
Uzm. Psk. Buse Köksal